Và, nhờ vậy lòng trắc ẩn, tình thương xót không bao giờ vơi giảm trong những năm tháng hành nghề của người bác sĩ
Hồ Đắc Di đã viết: “. Như tư tưởng của Hippocrates, ở đây lại nổi lên những “thuộc tính” cần và đủ của người bác sĩ. Nhưng tạo hóa cũng thật là đánh đố khi tạo ra tình trạng “không ai giống ai” về mặt hình hài thể xác trong vớ loài người. Cũng chính điều đó đã làm nên sự thơm thảo, phần cao quý của ngành y, như lời Hippocrates: “Nếu tôi làm trọn lời thề này và không có gì vi phạm, tôi sẽ được hưởng một cuộc sống sung sướng và sẽ được hành nghề trong sự quý trọng mãi mãi của mọi người”.
Đỗ Hồng Ngọc là tập ký chân dung các văn nghệ sĩ. Phú Xuân. Đó có phải là do thiếu rèn luyện chữ nghĩa và thiếu văn học để nuôi dưỡng một tâm hồn mẫn cảm, vị tha? Chúng ta cũng nên nhớ rằng: “Người bác sĩ chỉ tỏ ra xứng đáng với nghề cao quý của mình khi biết kết hợp khoa học với văn hóa. Họ đau do nó xúc phạm đến thiên chức xã hội của người thầy thuốc, vì nó làm giảm sút đi những quang vinh cao quý của nghề.
Nếu người thầy thuốc là một nghệ sĩ vì khoa học của họ là một nghệ thuật thì họ phải là một hiền nhân, vày tâm hồn của họ là một đức tin và nghề của họ là một sứ mệnh” (Hồ Đắc Di, Vinh và lụy của ngành y, 1949).
Đó cũng là ngành khoa học thực nghiệm trên đối tượng cụ thể là những con người, báu vật trác việt nhất của tạo hóa. Vậy thì đâu phải chỉ có khoa học tự nhiên mới cần cho những người thầy thuốc mai sau, còn văn chương (và khoa học từng lớp nói chung) thì không cần đến. Vị, văn chương nghệ thuật chân chính có tác dụng di dưỡng tâm hồn con người, giúp con người có được tấm lòng cao cả biết xót thương đồng loại, và đối với người thầy thuốc là biết thương tình người bệnh, coi người bệnh như cật ruột của mình.
, Sinh viên y học bắt đầu những năm tiếp theo với những môn học y khoa cơ sở và y khoa lâm sàng mang tính bộc lộ và chỉ dẫn với hàng núi con chữ chỉ có thể đọc và học để thuộc lòng.
Một tâm nguyện cống hiến, một đức tính tận tụy, hy sinh, một tấm lòng có nhân, vị tha là những điều người thầy thuốc cần phải có. Dù nhìn ra tầng lớp thấy ai cũng vậy nên cũng được an ủi một phần, nhưng thực ra họ cũng đau lòng lắm. Thật đáng buồn nhưng đó là thực tế đang diễn ra. Chỉ có với những thầy thuốc như vậy thì ngành y mới có thể làm tròn thiên chức cao quý “chăm lo sức khỏe” cho toàn từng lớp và từng lớp mới có thể yên lòng với những người “từ mẫu” của mình.
Đó cũng chính là ý thức chủ đạo trong lời dạy của Bác Hồ: “Lương y kiêm từ mẫu”. Hãy xét một chuyện nhỏ thôi là chữ. Để làm được như vậy, người hành nghề bác sĩ phải có nhiều đức hạnh mà trong đó tình thương yêu, lòng có nhân là cỗi nguồn của đức hy sinh
Ảnh: Trần Minh Ai cũng biết ngành y là một ngành khoa học, nhưng hoạt động thực tiễn ngành y là giao thoa giữa nghệ thuật và khoa học. BS. Nhưng tình thương tình và lòng nhân ái không phải từ trên trời rơi xuống. Nhà nghệ sĩ đầu tiên là một người dễ xúc cảm, người thầy thuốc chân chính cũng vậy, giá trị của họ cũng như của họa sĩ hay nhạc sĩ đều tỷ lệ thuận với sự mẫn cảm của họ. Người bác sĩ đến với bệnh nhân là động thái của một con người đang đến với một con người.
Về mặt này, y học thật gần với văn chương, như người ta thường nói: “văn học là nhân học” (Maxim Gorki). Những lỗi của ngành y hôm nay có phải là do thiếu vắng những điều như thế. ”. “Không có bệnh mà chỉ có người bệnh” , đó là nguyên tắc cơ bản của y khoa để nhấn mạnh đối với một loại bệnh, phải dựa trên tình trạng của một người cụ thể bị mắc bệnh để điều trị, không có biện pháp điều trị chung cho hết thảy mọi người.
Rồi nữa, chuyện “phong bì” trong ngành y tế cũng là một minh họa sinh động cho thực tiễn này. Chính vì thế mà mọi mô hình, mọi khuôn thước theo kiểu duy lý của y khoa đều không thể thu được kết quả đại trà cho cộng đồng người. Lòng tự tôn nghề nghiệp ấy đã được hình thành từ khi họ mới bước chân vào “trường thuốc”.
Rồi cho đến khi ra trường hành nghề, những kiến thức khoa học thiên nhiên ngoài việc giúp cho mỗi người có tư duy “kiểu toán” như người ta vẫn nói, chỉ còn cần đến khi tiến hành những nghiên cứu khoa học và trong tổng kết hoạt động chuyên môn. Sau một hai năm đầu học khoa học cơ bản với những toán, lý, hóa, sinh.
Nếu xét cả phần tâm hồn, cả mặt ý thức nữa thì sự khác biệt giữa những cá thể người là hết sức, bất tận.
Đó là chưa kể đến nguy cơ vi phạm y đức khi vận dụng. Viết vội, viết láu khác với viết xấu. Về chương trình học thì ngành y ở các nước Âu Mỹ cũng như ở nước ta là dài nhất trong các ngành đào tạo và cũng thiên về “chữ” nhiều hơn “số”. Vì sao ở đâu đó sự giao thiệp của thầy thuốc với bệnh nhân thiếu đi sự “lắng nghe và thấu hiểu”? vì sao có những “từ mẫu” áo trắng không còn là những “mẹ hiền”.
Thật tâm mà nói, người thầy thuốc nhận cái “phong bì” từ tay của người bệnh cũng chẳng sung sướng gì. Cũng từ hàng trăm năm trước, người ta đã đưa ra một định nghĩa đơn giản về sức khỏe là “một tâm hồn tinh khiết trong một cơ thể lành mạnh” (âme saine dans un corps sain). Thực ra thì không phải vậy
Từ đó, càng thấu hiểu một nguyên lý rất căn bản của y học là chữa bệnh không chỉ chữa về thể chất mà cần phải chữa cả tinh thần. Mặc dầu con người vốn “nhân chi sơ tính bản thiện”, nhưng đó mới chỉ là sự chịu đựng chứ chưa phải là tinh thần cống hiến, chưa phải là cách mưu cầu hạnh phúc bằng sự “cho đi” mà không đợi “nhận về” như cổ nhân đã dạy: “Thi ân bất cầu báo”.
Tác phẩm Nhớ đến một người của BS. Cả xã hội ca cẩm lên án nhưng ai cũng biết ngành y không phải là một ốc đảo giữa tầng lớp và các bác sĩ không phải là những Robinson Cruso giữa hoang đảo đó nên trong điều kiện tầng lớp hiện thời, “phong bì” còn là một “vấn nạn” không riêng gì của ngành y tế. Và phép chữa bệnh không chỉ vận dụng cho phần thân xác mà còn phải cho, thậm chí là đầu tiên cho sức khỏe phần tâm hồn.
Chữ xấu, câu cú lủng củng, nói năng cộc lốc, tính tình cáu bẳn, thiếu đồng cảm sẻ chia với người bệnh, là những thói tật thường đi với nhau và có ở không ít người bác sĩ. Và đúng như lời của nhà ngoại khoa lỗi lạc người Đức, Theodor Billroth (1829-1894): “Chỉ có người có tấm lòng cao cả mới trở thành một thầy thuốc tài năng” (Seulement un home de grand ceur peut être un bon médecin).
Bấy lâu, chữ nào mà không đọc nổi người ta vẫn gọi là “chữ bác sĩ”. Tập thơ Từ đá vắt ra của TTƯT. Ngay từ năm 1949, trong bài Vinh và lụy của ngành y, GS. Nhà thơ Trần Sĩ Tuấn. Ngay từ thời xa xưa cách đây gần 2. Tuy thế, trong bất cứ cảnh ngộ nào, người bác sĩ cũng cần phải có lương tâm, bởi vì hơn bất cứ ngành nào khác, trong ngành y “Khoa học mà không có lương tâm chỉ là sự sa đọa của tâm hồn” (Francois Rabelais, 1494 - 1553).
Mà “nét chữ là nết người” (Phạm Văn Đồng), viết ẩu cũng phần nào phản ảnh tính cẩu thả của con người. Cũng một phần vì bận việc, thiếu thời kì (có nhiều nơi khám bệnh chỉ có 1 - 2 phút cho mỗi bệnh nhân) nên thầy thuốc kê toa viết vội, viết láu đến nỗi chính mình đọc cũng không ra. Các thầy thuốc dự khám từ thiện cho người dân trong cộng đồng. Ta đã thấy không ít người làm nghề toán mà tâm hồn văn chương lai láng.
Nhưng đó chỉ là biện hộ. 500 năm, những điều chủ chốt trong tư tưởng hành nghề y của Hippocrates vẫn tỏa sáng đến hiện tại: y học là khoa học về con người, cả thể chất và ý thức.
Nhưng nếu thiếu “suối nguồn văn học” thì những hạt giống tâm hồn sẽ thiếu đất gieo và khó đâm chồi nảy lộc, nở hoa kết trái bác ái, thương. Với mỗi một người bác sĩ, những tư tưởng chủ đạo trong Lời thề y khoa (Hippocratic Oath) được truyền dạy từ cha đẻ của ngành y, Hippocrates (460 - 370 trước Công nguyên), vẫn thấm đẫm tính nhân văn và là kim chỉ nam cho y đức (medical ethics).
Đó là nghệ thuật giao tiếp, nghệ thuật ứng xử tâm lý và hành vi giữa con người với con người. Và để nghề nghiệp thăng hoa, để hành nghề hạnh phúc, người bác sĩ còn phải có một tâm hồn lãng mạn và một trái tim phúc hậu dẫn đường.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét